< Listeye Dön

Türkiye'nin Avrupa Birliğine (AB) katılım sürecinde 17 Aralık tarihi önem taşımaktadır. Bu yazıyı okuduğunuz sırada Türkiye'nin AB ne katılım müzakerelerinin başlama tarihi büyük olasılıkla belli olacak. Böylece, Türkiye'de hayatın her alanında yıllar sürecek uyumlaştırma çalışmaları dönemi başlayacak. Bu dönem içerisinde, Türkiye'nin mevzuatı ile siyasal, ekonomik ve hatta sosyal yaşam koşulları Avrupa Birliği kriterlerine göre uyumlaştırılacak. Gerekli uyumun sağlandığı saptanırsa, Türkiye AB ye tam üye olabilecek.

Bu noktaya gelmeden önce, 6 Ekim 2004 tarihinde açıklanan, Komisyonun Avrupa Konseyi ve Parlamentoya yönelik bildiriminde, Türkiye'nin Kopenhag Zirvesinde kabul edilen siyasi kriterlere büyük ölçüde uyum sağladığı saptanarak olumlu görüş belirtilmiş, ancak, belli bazı yasaların mutlaka çıkartılması gerektiği Türkiye'den istenilmiştir. Yeniden düzenlenmesi istenilen yasaların belli başlıları; Dernekler Yasası, Türk Ceza Yasası ve İstinaf Mahkemelerinin (Bölge Adliye Mahkemeleri) kurulmasına ilişkin yasalar TBMM de kabul edilerek yasalaşmıştır. Ayrıca, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanun Tasarısı, Adlî Polisin Kuruluşuna İlişkin Kanun ve Ceza ve Tedbirlerin İnfazı Hakkındaki Kanun Tasarısının da yasalaştırılması istenilmiştir. Bu yasaların çıkartılması kaydıyla Komisyon, "Türkiye'nin siyasî kriterleri yeterli ölçüde karşıladığını değerlendirmekte ve katılım müzakerelerinin başlatılması tavsiyesinde bulunmaktadır." Bu nedenle, 17 Aralık 2004 tarihine kadar belirtilen yasaların da TBMM den geçirilerek yasalaştırılması hedeflenmektedir.

Bu yazıda, 23.11.2004 tarihinde RG yayınlanarak yürürlüğe 5253 sayılı yeni Dernekler Kanunu'nun getirdiği yeniliklere satır başları halinde değinilecektir.

5253 sayılı yeni Dernekler Kanunu'nun getirdiği yenilikler

1- 5253 sayılı Yeni Dernekler Kanunu, 12 Eylül dönemi yasası olan 2908 sayılı Dernekler Kanununu tümüyle ortadan kaldırmaktadır. Yeni Kanunun temel özelliği sivil toplumun örgütlenmesini kolaylaştıran, bürokrasiyi azaltan, özgürlükçü bir anlayışla konuyu ele alarak düzenlemiş olmasıdır. Hemen belirtmeliyiz ki, yeni Dernekler Kanunu, Medeni Kanunun ilgili hükümleri ile de uyumlu hale getirilmiş, bu amaçla Medeni Kanun'da da gerekli değişiklikler yapılmıştır.
2- Yeni Kanuna göre dernekler, kendi aralarında veya vakıf, sendika ve benzeri sivil toplum kuruluşlarıyla ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere girişim, hareket ve benzeri adlarla tüzel kişiliği bulunmayan geçici nitelikteki platform oluşturabileceklerdir. (m.25)
3- Dernekler Kanunu, örgütlenme yaş sınırını 15 yaşa indirmiştir. Yeni yasaya göre, 15 yaşını bitiren küçükler çocuk dernekleri kurabileceklerdir. 12 yaşını dolduran küçükler bu derneklere üye olabilecektir. Ayrıca, bazı meslek mensupları için öngörülen derneklere üye olmada uygulanan kısıtlamalar kaldırılmıştır.
4- Yeni yasaya göre dernekler, izne tabi olmadan uluslararası faaliyete bulunabilecektir.(m.5)
5- Yeni yasada, derneklerin denetlenmelerinde, iç denetimin esas olduğu vurgulanmış olup, bu konuda gerekirse bağımsız denetim kuruluşlarına da denetim yaptırılabilecektir.
6- Dernekler siyasi partiler, sendikalar ve meslek kuruluşlarından yardım alıp, yardım yapabileceklerdir.(m.10) Dernekler yurtdışındaki kişi ve kuruluşlardan da yardım alabileceklerdir.(m.21) (Cumhurbaşkanı bu iki maddenin anayasaya aykırı olduğu görüşünde olduğundan, Anayasa Mahkemesine maddelerin iptali için dava açmıştır. Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanının yaptığı bu başvuru üzerine, derneklerin siyasi partilerden yardım almasını ve vermesini düzenleyen 10ncu maddenin yürürlüğünü durdurmuştur.)
7- Dernekler kamu kurum ve kuruluşlarıyla ortak proje yürütebileceklerdir.(m.10)
8- Dernek gelirlerini toplayacak kişilerin yetki belgesini yönetim kurulu düzenleyebilecektir.(m.11)
9- Üye sayısı 100 den fazla dernekler ücretli personel çalıştırabilecek ve yönetim ve denetim kurulu üyelerine ücret verilebilecektir. Bu düzenlemeyle, üye sayısı 100 den az olan derneklerin ücretli personel çalıştırması tartışmalı hale gelmiştir. (CHP bu maddenin anayaysa aykırı olduğu düşüncesiyle Anayasa Mahkemesine iptal başvurusu yapmıştır.)
10- Dernekler yıl sonu beyannamesini Nisan ayı sonuna kadar Mülki İdare amirine vermekle yükümlüdürler. (m.19)

11- Dernekler Kanunu'nun 20nci maddesine göre, kamu düzeninin korunması veya suç işlenmesinin önlenmesi nedenlerinden birine bağlı olarak, usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça, yine bu nedenlere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda mülkî idare amirinin yazılı emri bulunmadıkça, kolluk kuvvetleri, dernek ve eklentilerine giremez, arama yapamaz ve buradaki eşyaya el koyamaz.

12- Genel kurul yapıldıktan sonra verilmesi gereken bildirimin süresi bir haftadan 30 güne çıkarılmıştır.(m.23)
13- Dernekler şube kurmadan da başka yerlerde temsilcilik açabileceklerdir. (m.24)
14- Yeni yasada dernek organları için açık bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak, Genel Kurul, Yönetim Kurulu ve Denetim Kurulu (denetleme kurulu değil) dernek organı olarak varlığını korumaktadır.
15- Derneklerin defter ve kayıtlarında ve Türkiye Cumhuriyeti'nin resmi kurumlarıyla yazışmalarında kullanacakları dilin Türkçe olduğu belirtilmiştir. (m.31)
16- Büyükşehir Belediyesi sınırları içindeki ilçelerde bulunan Dernekler Büro Şeflikleri kaldırılmıştır.
17- Dernek Genel Kurullarına katılan Hükümet Komiseri uygulaması kaldırılmıştır.
18- Genel Kurul toplantıları en geç üç yılda bir yapılabilecektir. (eski yasada bu süre iki yıldı.)
19- Tüzük ve toplantı duyurularının gazete ile yapılması zorunluluğu kaldırılmıştır.
20- Yabancı derneklerin Türkiye'de faaliyet göstermelerindeki karşılıklılık koşulu kalkmıştır.
21- Dernekler Kanunun 19,20, 23, 26, 28, 29, 30, 31 nci maddeleri kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve sendikalar (bu arada Barolar) hakkında da uygulanabilecektir.
22- Cezalar genel olarak hafifletilerek bazı suçlar ortadan kaldırılmıştır.
a) Dernek yöneticileri hakkında verilebilecek idari para cezası Kaymakam veya Valiler tarafından, hapis veya para cezaları ise Mahkemeler tarafından verilebilecektir.
b) Yönetim Kurulunu oluşturan her üyeye ayrı ayrı ceza verilmesi uygulaması kaldırılmış, yönetim kurulunun tümüne tek bir ceza verilmesi öngörülmüştür.
c) İdari para cezaları maktu hale getirilerek miktarları düşürülmüştür.

23- Derneklerin federasyon veya konfederasyon kurmalarında değişiklik yapılmamıştır. Kamu yararına dernek sayılma koşulları da değiştirilmemiştir.

Av. Başar Yaltı Sektör Dergisi : Onduline Dünyası